کنگره بین المللی زیست فناوری گیاهان دارویی و قارچ های کوهی

صفحه اصلی / چهارمین کنگره بین المللی و پنجمین همایش ملی زیست فناوری گیاهان دارویی و قارچ های کوهی

معرفی برخی از گونه‌های مناسب زراعی جنس پونه‌سا، برای استانهای مختلف کشور

نویسندگان :

بهلول عباس زاده¹ معصومه لایق حقیقی² فاطمه سفیدکن³ فاطمه ذاکریان⁴

1- موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 2- موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 3- موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور 4- موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

کلمات کلیدی :

نپتا،سازگاری،عملکرد،اقلیم،مورفولوژی

چکیده :

در این طرح ابتدا بذر اکسشن‌های موجود از 12 گونه Nepetaassurgens، Nepetacephalotes ، Nepetacrassifolia، Nepetapogonosperma، Nepetaeremokomos، Nepetamahanensis،Nepetabornmulleri، Nepetacataria، Nepetameyeri، Nepetaracemosa،Nepetakotschyi،Nepetamirzayanii. از رویشگاههای مختلف، جمع‌آوری شد. سپس این تحقیق در استانهای البرز، سمنان، اصفهان، کرمان و آذربایجان غربی در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در شرایط مزرعه در مدت 4 سال اجرا شد. آماربرداری در استانهای مختلف با توجه به استقرار گونه‌ها متفاوت بود. نتایج هر یک از استان‌ها بشرح زیر بود. نتایج مقایسه میانگین صفات اندازه‌گیری سه سال استان البرز نشان داد که گونه N. cataria موسسه، سال 98 بیشترین وزن خشک تک بوته (4/120 گرم)، عملکرد در هکتار (2/7951 کیلوگرم) و عملکرد اسانس (7/100 کیلوگرم در هکتار) را داشت. از لحاظ کلیه صفات زراعی و عملکرد سرشاخه و چند ساله بودن N. catariaها مناسبترین گونه در بین تمامی گونه‌های مورد بررسی در استان البرز بودند. نتايج استان سمنان نشان داد که بیشترین عملکرد کل اندام هوایی به ترتیب با 43/3236 و 74/3791 کیلوگرم در هکتار متعلق به اکوتیپ گیلان(لوشان) و سپس اکوتیپ موسسه از گونه N.catariبود. گونه N.pogonosperma نیز با 44/2229 کیلوگرم در هکتار در رتبه بعدی قرار داشت. عملکرد تولید گونه N.catariو پس از آن گونهN.pogonospermaنسبت به سایر گونه‏ها قابل ملاحظه بود و می‏توان آن ها را به عنوان گونه های ارزشمند برای ادامه مطالعات به‌نژادی و به‌زراعی در استان توصیه کرد. نتايج استان اصفهان نشان داد که بیشترین عملکرد کل اندام هوایی متعلق به گونه گربه‏ای بخصوص ژنوتیپ‏های موسسه و لوشان بترتیب با مقادیر متوسط 1611 و 1945 کیلوگرم وزن خشک در هکتار در سال اول و 11710 و 9821 کیلوگرم وزن خشک در هکتار در سال دوم بود. با توجه به نتایج بدست آمده برتری عملکرد تولید گونه پونه‏سای گربه‏ای (Nepeta cataria) نسبت به سایر گونه‏ها قابل ملاحظه بود و می‏توان آن را به عنوان یک گونه ارزشمند برای تولید با مقاصد دارویی توصيه نمود. در استان کرمان از بین گونه‌های آزمایش شده در سال دوم آزمایش 4 گونه (، N. racemosa، N. cataria، N. meyeriAzarbayjan ، N.assurgens) به رشد و نمو خود ادامه داد. گونه N. cataria برتری قابل ملاحظه ای نسبت به دیگر گونه های نپتا از لحاظ عملکرد و ماده خشک داشت. به طوری که بیشترین وزن تر (6/366 گرم در بوته ) و خشک (5/116 گرم در بوته) را به خود اختصاص داد. می توان گونه N. catariaبا توجه به سازگاری بالا و برتری عملکرد نسبت به دیگر گونه های مورد مطالعه به عنوان یک گونه ارزشمند در منطقه توصیه نمود. نتايج استان آذربایجان غربی نشان داد که در آنالیز سه ساله بیشترین عملکرد کل اندام هوایی متعلق به گونه ایرانی اصفهان و الموتی بترتیب با مقادیر متوسط 1779 و1127 کیلوگرم وزن خشک در هکتار بود. در سال 96 و 97 گونه پونه سای گربه ای بیشترین عملکرد وزن خشک را با مقدار 2532 کیلوگرم در هکتار در سال داشت. بطورکلی با توجه به نتایج بدست آمده برتری عملکرد تولید گونه پونه‏سای گربه‏ای نسبت به سایر گونه‏ها قابل ملاحظه بود. نتایج تجزیه همه گونه ها در همه استان‌ها، در سال‌های مختلف نشان داد که در بین گونه‌های مختلف مورد بررسی به لحاظ ارتفاع، عملکرد سرشاخه گلدار و عملکرد اسانس، Nepeta cataria با منشاء موسسه و بعد از آن همین گونه از استان گیلان موفقترین گونه‌ها در استانهای مختلف بودند. به لحاظ درصد اسانس، N.kotschyi بهترین گونه در بین تمام گونه‌ها محسوب می‌شود.